วันเสาร์, มิถุนายน 04, 2554

สำนวน : ผู้หญิง / madam (2)


คำว่า madam นี้บางทีก็เขียนว่า madame ดังที่ปรากฏภาษาอังกฤษยุคกลาง เดิมเป็นศัพท์ที่แสดงความเคารพ มาจาก madame ในภาษาฝรั่งเศส ซึ่งยืมมาจากละติน จากคำว่า mea domina แปลว่า สตรีของพวกเรา


ใครที่เคยอ่านงานของ โซเซอร์ บ้างย่อมรู้ว่า madame นี้ใช้เป็นตำแหน่งภริยาของข้าราชการชั้นเล็กในอังกฤษ ต่อมา คนรักเรียน, คนที่รัก และแม้แต่แม่ชีก็เรียกว่า madame ในยุคถัดมา madam แปลว่า เมียน้อยหรือเมียเก็บและโสเภณี ทุกวันนี้ madam ยังแปลว่าเจ้าของซ่อง หรือแม่เล้าในภาษาไทย บางทีก็แปลว่า ผู้หญิงเอาแต่ใจตัวเอง เช่น

She is a real little madam! = ยายคนนี้ดีแต่เอาแต่ใจตัวเอง

อย่างคำว่า mistress ปัจจุบันแปลว่า นายผู้หญิง หรือ ภรรยาลับ ในสมัยก่อน mistress หมายถึง ผู้ที่มีฐานะสูงมักเป็นผู้มีอำนาจ คำว่า mistress มาจากภาษาฝรั่งเศส จากคำว่า maistresse ดัดแปลงจาก maistre แปลว่า นาย แต่ต่อมา เชกสเปียร์ ดัดความหมายเป็น หญิงผู้เป็นที่รัก พอราวศตวรรษที่ 17 mistress หมายถึง ชู้ จึงออกเป็นคำที่น่าสนใจเชิงประวัติศาสตร์ทีเดียว

เขียนเรื่องนี้แล้ว ขออนุญาตเล่าต่อถึงคำว่า morganatic ความหมายก็คือ ถนัดมือซ้าย

เมื่อใดที่สมาชิกชายแห่งสกุลเจ้าในยุโรปสมรสกับคนที่ต่ำศักดิ์กว่า ผู้คนเรียกกันว่า left-handed marriage ตอนมีพิธีเจ้าบ่าวยื่นมือซ้ายให้แก่เจ้าสาว ทั้งนี้เพื่อบ่งว่าจะไม่ยกระดับฐานะทางสังคมของเธอ หรือของลูกของเธอขึ้นกว่านี้อีก (คำว่า morganatic marriage มาจากคำศัพท์ละติน จากคำว่า matrimonium ad morganatican แปลตรงตัวว่า สมรสพร้อมของขวัญยามเช้า) ของขวัญนี้ คือ สิ่งที่สามีมอบให้ในตอนเช้าหลังวันแต่งงาน และเป็นสิ่งเดียวที่ได้รับ ทั้งหมดนี้ชี้ให้เห็นฐานะของสตรีในยุคก่อน ไทยเองก็มีประเพณีในทำนองนี้ เช่น เมียกลางนอก, เมียกลางเมือง, เมียกลางทาสี และเมียขันหมาก บ่งถึงลักษณะต่างๆของการเป็นเมีย

ศัพท์ต่างๆเกี่ยวกับผู้หญิงทำให้นึกถึงคำ distaff ศัพท์นี้แปลว่า ไม้ยาวสำหรับพันด้ายเมื่อเวลากรอ อันเป็นงานที่ผู้หญิงแต่โบราณเรื่อยมาถึงฉันทนาในยุคนี้ทำเป็นอาชีพ หากพูดว่า on the distaff side แปลว่า พวกผู้หญิงในครอบครัว เช่น

Those on the distaff side came from Laos. = ฝ่ายแม่ของผมมาจากลาว

คำนี้ชวนให้นึกถึง spinster แปลตรงตัวว่า คนปั่นฝ้าย ใครที่ยังไม่ได้สมรสก็มักปั่นฝ้าย ดังนั้นหญิงโสดเรียกกันว่า spinster โดยเฉพาะหญิงโสดที่อายุมากหรือขึ้นคาน ต้องเล่าสักนิดว่า spine-house ในอังกฤษเคยเป็นคุกสำหรับผู้หญิงที่ประพฤติผิดกฎหมาย ดังนั้นคำว่า spinster จึงมีกลิ่นอายไม่สู้ดีนัก

สมัยก่อน เวลาชาวกรีกแต่งงานกันก็เอาเหล้าไวน์รดที่แท่นบูชาเทพยดา ใช้คำว่า spendo แปลว่า กรวดน้ำ แต่ต่อมาแปลว่า ตกลง แล้วกลายเป็นคำ spensus แปลว่า คนตกลงสิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยมากมักเป็นสัญญา คำนี้เป็นที่มาของคำว่า sponsor หรือผู้สปอนเซอร์รายการวิทยุ, ทีวีและหนังสือพิมพ์ ตอนหลังแปลว่า คนที่หมั้นหมายแล้ว ทุกวันนี้แปลว่า สามีหรือภรรยาหรือคู่สมรส เป็นศัพท์กฎหมายและบางทีก็ใช้แบบศัพท์โบราณ

อย่างไรก็ตาม ชีวิตคนเราไม่ว่าหญิงหรือชายมักหนีความรักไม่พ้น บางคนพูดขำๆว่าเป็นหญิงเป็นศัตรูของชาย ส่วนชายก็เป็นศัตรูของหญิง กระนั้นปราชญ์ฝรั่งเศสมีความเห็นว่า :-

“In the first passion women love their lovers; in all the others they love love.”

“เมื่อมีไฟปรารถนาครั้งแรก ผู้หญิงรักคนรัก ส่วนอื่นที่เหลือนั้นพวกเธอรักแต่ความรัก”


          ขอบคุณที่มา จากหนังสือ "สนุกภาษาฝรั่งกับประเดิม" เขียนโดย คุณนพพร สุวรรณพานิช พิมพ์ปีพ.ศ. 2541

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น