สำนวน : สนุก

ฝรั่งนักเขียนที่อยู่เมืองไทยกันนานๆมักสรุปเอาดื้อๆว่าอุปนิสัยของคนไทยอธิบายได้ง่ายๆด้วยคำๆเดียวว่า สนุก แม้แต่งานศพยังมีการละเล่นเหมือนงานมหรสพประเภทหนึ่ง นิสันรักสนุก พูดจาขำขันของคนไทยเป็นที่ยอมรับกันว่าแม้ใน หนังสือจดหมายเหตุ ของ ลาร์ลูแบร์ ในสมัยกรุงศรีอยุธยาก็เคยกล่าวไว้เช่นนั้น

คำว่า สนุก ในภาษาไทยดูจะเป็นตัวแทนหรือกระจกเงาที่สะท้อนชีวิตในสังคมไทยว่า แม้เมื่อทุกข์อยู่ก็ยังสนุกกับชีวิต (คงหมายถึงหน้าชื่นอกตรมด้วย) คำที่เด็กๆเรียนรู้ เมื่อหัดพูดได้ใหม่ๆนอกจากคำว่า พ่อแม่แล้ว ก็เห็นจะเป็นคำว่า “สนุก” หรือ “หนุกจัง”

คำว่า สนุก นี้ ในภาษาไทยออกจะมีความหมายกว้างขวางจนำให้ชาวต่างประเทศที่ร่ำเรียนภาษาไทยอาจรู้สึกงงๆ เช่น บอกว่า หนังสนุก ละครสนุก หนังสืออ่านสนุก ไปเที่ยวกันสนุกมาก เห็นคนเหยียบกล้วยแล้วหกล้ม ก็บอกว่าสนุกดี นอกจากนี้ ยังมีคำว่า รักสนุก ชอบสนุก สนุกสนาน สนุกสุดเหวี่ยง สนุกเป็นบ้าเป็นหลัง ฯลฯ

เมื่อลิงพิจารณาความหมายของคำว่า สนุก  ในกรณีต่างๆก็เห็นจะต้องบ่งถึงความเพลิดเพลินหรือเบิกบานใจ ในกรณีที่เป็นคนรักสนุก ดีแต่เที่ยวตะลอนๆหาความเพลินเพลินอยู่เรื่อยๆ คนที่ทำเช่นนี้เรียกกันว่า a gad-about หรือ a run-about มักหมายถึง เด็กไม่เอาถ่าน ไม่ดูหนังสือหนังหา เอาแต่เที่ยวท่าเดียว หรือ ชอบโต๋เต๋ถือว่าอยู่ในวัยสนุก หรือ fun age

แต่ถ้าเป็นคุณหญิงคุณนาย(ที่ไม่เอาไหนเหมือนกัน) ชอบสนุกเพลิดเพลินกับการไปเตร่ซื้อของที่ฮ่องกง เกาหลี หรือสิงคโปร์ ก็พูดว่า to be on a shopping spree คล้ายๆกับสนุกเพื่ออวดมั่งอวดมี ซึ่งฝรั่งเรียกว่า make a splurge

ส่วนบรรดานักสนุกที่เป็นผู้ชายชอบเที่ยวหัวราน้ำ ส่งเสียงเอะอะเอ็ดตะโรก็พูดว่า to paint the town red หมายถึง สนุกชนิดหัวหกก้นขวิด แต่ถ้าไปสนุกกับผู้หญิงยิงเรือก็ว่า to go wenching

ใครที่มีชีวิตที่สนุก สบายประเภทนั่งกินนอนกิน ถือกันว่า เกิดมามีแต่สนุกสบาย ภาษาอังกฤษใช้สำนวนว่า high liver หมายถึง คนที่ใช้จ่ายได้อย่างสบายๆไม่ต้องวิตกกังวลว่าต้นเดือนจะชนปลายเดือนหรือไม่ จะพูดว่าพอเกิดมาก็มีบุญหล่นทับก็คงได้

คำอีกคำหนึ่งที่บ่งบอกถึงความสนุกหฤหรรษ์ คือ pleasure คนชอบหาอะไรที่สนุกเพลิดเพลินเรียกว่า pleasure seeker ยุคของคนประเภทนี้เลยพูดกันว่าเป็น pleasure seeking age ถือได้ว่า His life is given to pleasure.แปลว่า เขาเกิดมาเพื่อมีชีวิตหาความสุขล้วนๆ

ส่วน pleasures (เติม s ต่อท้ายและเป็นพหูพจน์) แปลว่า สิ่งอำนวยความเพลิดเพลิน ใครที่ไม่ปฏิเสธสิ่งนี้เช่น เมื่อเอาของมาให้ก็จะรับด้วยความเต็มใจหรือคล้ายๆสำนวนไทย ทำนองตักบาตรอย่าถามพระนั้น ฝรั่งพูดกันว่า

We needn’t consult his pleasures.

ความสนุกสนานมีได้หลายทางตามแต่ความพอใจของแต่ละคน ใครที่อ่าน “เปรียว” แล้วเห็นว่าสนุก ก็อาจกล่าวเป็นภาษาฝรั่งได้ว่า Reading “Preaw” is my favourite diversions.

อีกสำนวนหนึ่งที่ใช้กันบ่อย คือ Did you have a good time? แปลว่า สนุกไหม มันส์ไหม ใช้ได้ตั้งแต่เรื่องเที่ยวเตร่เรื่อยไปจนถึงความสุขสุดขีดบนเตียง จะตอบว่า Yes darling, you are great. แปลว่า จ้ะที่รัก คุณแน่จริงๆ ก็ได้นะ

ส่วนการเล่นสนุกขำขันประเภทแผลงๆแบบเด็กๆใช้คำว่า fun and games ใครที่เป็นตัวสนุกสนานสร้างเสียงหัวเราะจากบุคคลรอบข้างก็พูดว่า He’s full of fun. หรือ He’s a great fun.

ส่วนคนแก่ที่ใจยังอยากสนุกแต่สังขารไม่ไหว ขนาดเตะปี๊ปไม่ดังอีกต่อไป จะเป็นเฒ่าหัวงูก็ไม่ได้ อย่างมากก็แค่มีใจกระหวัดรัดรึง มักจะพูดกันว่า The spirit is willing but the flesh is weak. = หัวใจนั้นปรารถนาแต่สังขารไม่อำนวย หรือใจยังหนุ่มแต่กายมันเหี่ยว

สำหรับคนที่สนุกในหมู่คนที่สนุก ขรึมในหมู่คนขรึม แต่ยิ่งใหญ่ในบรรดาผู้ยิ่งใหญ่ ท่านว่าเป็นอัจฉริยะบุคคล สำนวนดั้งเดิมเป็นของนักเขียนชาวฝรั่งเศสชื่อ Marcel Proust ได้กล่าวไว้ว่า

Genius is one who is gay among the gay, grave among the grave and great among the great.

อย่างไรก็ตาม คาถาศักดิ์สิทธิ์สำหรับคนที่อยากไร้ทุกข์ดูจะมีอยู่สถานเดียว นั่นก็คือ Do whatever you please! แปลว่า ใครใคร่สนุก สนุกเถิด!

ขอบคุณที่มา จากหนังสือ "สนุกภาษาฝรั่งกับประเดิม" เขียนโดย คุณนพพร สุวรรณพานิช พิมพ์ปีพ.ศ. 2541